ANDRZEJ SZCZEKLIK. Catarsis: sobre el poder curativo de la naturaleza y el arte, Acantilado. 2010.

ANDRZEJ SZCZEKLIK. Core: sobre enfermos, enfermedades y la búsqueda del alma de la medicina. Acantilado 2012.

           

 Este médico polaco de nome e apelido impronunciables, (¿catro consoantes seguidas?), adoita ser definido polos que comentan as súas obras, con ese nugallán e impreciso adxectivo de “médico humanista”. Szczeklik, móvese con habelencia e coñecementos na mitoloxía, a historia, a filosofía, a ética, a medicina, a bioloxía molecular e a inmunoloxía, para non citar máis que algunhas das disciplinas que acollen os seus libros. Escribe ben, por non dicir, moi ben, así que haberá que pensar que o adxectivo de “humanista”, meréceo polos seus saberes en “humanidades” e polo seu talento de escritor, e o  de médico, pola súa formación científica e as súas moitas publicacións sobre o seu oficio. Que fose tamén, (faleceu en febreiro do 2012, en Cracovia), un destacado pianista, non resultará estraño en alguén con ese perfil pero que se defina católico e que nos seus textos, sen balbordo, apareza teimosamente citado  “o noso Papa”, Jan Pawel, é dicir, Xoán Pablo II, é dalgún xeito insólito aínda para un polaco. Dende Polonia as cousas vénse doutro modo. Esta nación, que naceu, morreu e resucitou varias veces ao longo da historia, non é como as demais. No ano 1981, Szczeklik foi invitado a Harvard a dar unhas conferencias. Na cea, despois da conferencia na que había uns cantos premios Nobel e outros que o serían pronto, Szczeklik felicitou aos seus colegas pola recente elección dese “grande presidente”, Ronald Reagan”. Fíxose un silencio tan cortés como xeado e a xuntanza rematou case de socato. Szczeklik escribe sobre aquela reunión e sobre Reagan: Pero nós,  aquí, en Polonia, vímolo con bos ollos dende o principio. Para nós era o primeiro presidente dun gran país que non tivo medo de chamar ao “imperio do mal” polo seu nome  e retalo… Era esta unha opinión moi espallada na Polonia daquel tempo. Daquela, e baixo a lei marcial, o crego dunha igrexa preto dos Cárpatos, ao remate da  misa á  que asistía Szczeklik,díxolle aos fregueses ao terminar a cerimonia: ¡Non se me acheguen  despois da santa misa nin me deixen diñeiro para que rece ao Altísimo pedíndolle a reelección de Reagan!.

            “Humanista” ten tamén outra faciana que ás veces se esquece nun oficio como a medicina na que cada vez máis, a milagreira tecnoloxía da que hoxe dispoñemos non sempre vai na compaña dun trato achegado ao paciente: Cando detrás da porta xace un doente ao quen non hai moito que ofrecer, a man retráese instintivamente antes de xirar o pomo. Sen embargo, sempre queda unha cousa: a presenza. A presenza como mostra de simple solidaridade humana. A presenza: o último deber do médico.  Son palabras que podían servir de referencia ética para calquera unidade de coidados paliativos e para calquera médico.

            Este pequeno comento non é unha crítica nin unha reseña. É un aviso, unha chamada de atención sobre a obra científico-ética-literaria-filosófica deste médico polaco cristián con evidente talento para a escritura ao que vale la pena ler sexa un ateo ou  crente, de esquerdas  ou de dereitas.

            Un exemplo para indecisos do seu  modo de pensar e que os xubilados entendemos moi ben:

A vellez é a que máis predispón- ademais dunha fe fonda- a un paso silencioso e en paz ao outro lado… O ser humano envellece devagar: primeiro apágase nel a curiosidade por outras xentes, polo  mundo; aos poucos todo vai resultando coñecido, evidente, esvaece o misterio das cousas. Ao mesmo tempo  envellece o corpo pero non todo ao mesmo tempo, senón por partes: amolece a vista, o ouvido,vaise danando o corazón ou os pulmóns…a forza vai empardecendo, aparece a canseira. Saír da casa, convértese nun problema, elévase á  categoría de acontecemento, mentres aínda mantemos a esperanza, seguimos desexando cambios, mesmo alegrías. Pero cando mesmo estas desaparecen, cando non queda “nada máis, só as lembranzas e o baleiro” (Sandor Marai) entón, apodérase de nós xa para sempre, a vellez…

No creo que fose casual esta cita de Sandor Marai. Szczeklik sen dúbida  leu polo miúdo, (aínda que como católico non aceptou, supoño, o seu final) os últimos Diarios do húngaro que, non se “poden”, non se “deben” ler cando uno se achega á senilidade. Doente, sen poder escribir e  case sen poder ler, asiste á longa agonía da súa muller coa  que viviu sesenta anos da súa vida. Cando bota as súas cinzas ao  mar de California en San Diego, comeza unha demorada preparación do seu suicidio. Compra unha pistola. Asiste ás clases da policía onde aprende como usala. Durante dous anos sigue anotando no seu Diario  as poucas lecturas que lle interesan (poesía húngara), mentres  avisa que se achega o momento. A última anotación do Diario anuncia que ese momento chegou. Pégase un tiro.

A súa si que foi unha verdadeira “crónica dunha morte anunciada”.